پربازدیدترین مطالب فناوری ایران در سال ۲۰۲۲

اگر جهانیان در سال ۲۰۲۲ از جنگ روسیه و اوکراین بهت‌زده شدند یا آمریکایی‌ها اولین تصویر جیمز وب را ثبت کردند و جهانیان توانستند به تصویری متعلق به ۱۳میلیارد سال نوری پیش نگاه کنند، ایرانیان با کوتاه شدن هر روزه دست‌شان از اینترنت دست و پنجه نرم کردند.

البته در سال ۲۰۲۲ ایران توانست ماهواره خیام را به فضا پرتاب کند اما از همه فناوری آن فقط نامش به طور اختصاصی ایرانی بود و ثبت سفارش‌اش؛ وگرنه ماهواره ساخت روسیه بود و از پایگاهی در خاک قزاقستان به فضا رفت.

اما به نظر می‌رسد مهمترین اتفاق در فضای فناوری در ایران فیلترینگ و محدودیت گسترده اینترنت و اجرای طرح صیانت بود که اتصال به جهان ارتباطات مجازی را برای ایران سخت‌تر از همیشه کرد. این نگرانی‌ها را می‌توان از تعداد بازدیدهای مطالب فناوری ایران فهمید.

۱۰ گزارش پربازدید بخش ایران سایت زومیت در سال ۲۰۲۲ چکیده‌ای است از نگرانی‌های ما و شما از آنچه بر همه گذشته است.

در زیر به ۱۰ عنوان که در صدر پربازدیدترین‌ گزارش‌های سال ۲۰۲۲ قرار گرفته‌اند می‌پردازیم.

غیرحضوری شدن مدارس؛ اسما آنلاین، رسما تعطیل

پربازدیدترین مطلب بخش داخلی گزارش «غیرحضوری شن مدارس؛ اسما آنلاین، رسما تعطیل» بود. این گزارش را در روزی نوشتیم که آلودگی هوای تهران از مرز هشدار گذشت و به مرحله اضطرار رسید و مدارس و دانشگاه‌های تهران و چند شهر کشور تعطیل شدند و اعلام شد کلاس‌های درس، آنلاین برگزار می‌شود. تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها دیگر خبر خوشحال‌کننده‌ای نیست زیرا دانش‌آموز و دانشجو و معلم و استاد و خانواده و پدر و مادر را در شرایطی قرار می‌دهد که عطای درس را به لقایش می‌بخشند. اینترنت کند، قطع ‌و وصلی مدام، اپلیکشن‌های فشل عواملی هستند که عملا آموزش آنلاین را ناکارآمد کرده و باعث شده بسیاری از خانواده‌ها ترجیح دهند از خیر آموزش آنلاین بگذرند.

به طور رسمی اعلام شد: ماهواره خیام ساخت روسیه است

اواسط مرداد خبر ماهواره خیام منتشر شد و خبرگزاری‌ها خبر خوش فرستادن ماهواره ایرانی خیام را مخابره کردند. برخی خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری این را یک دستاورد بزرگ برای ایران می‌دانستند و اساسا آن را ماهواره بومی خیام معرفی کردند. به نظر می‌رسید ایران هم توانسته به فضا دست پیدا کند. ماهواره خیام از ایستگاه فضایی بایکونور قزاقستان توسط ماهواره‌بر سایوز به فضا پرتاب شد. اما پس از آن زمزمه‌هایی درباره اینکه این ماهواره ایرانی نیست شروع شد و تنها یک روز بعد از پرتاب آن رییس سازمان فضایی ایران در پاسخ به شبهات اعلام کرد که ماهواره ساخت روسیه است و این ماهواره فقط براساس پارامترهای تعیین‌شده از سوی ایران و همچنین نظارت ایران به مرحله ساخت رسید و در ایران نیز ما برای دریافت داده‌های این ماهواره علاوه بر تجهیز ایستگاه‌های فضایی موجود اقدام به تهیه ایستگاه‌های سیار نیز در اقصی نقاط کشور کرده‌ایم.

اینترنت رایگان؛ ۳۰ گیگ سایت‌های منتخب و ۱۰ گیگ برای اینترنت

اینترنت رایگان برای خانواده‌های کم‌بضاعت یکی از وعده‌های انتخاباتی ابراهیم رییسی بود. وعده‌ای که در تابستان ۱۴۰۱ محقق شد. زمان برد تا نحوه اختصاص آن مشخص شود. اما پس از آن اعلام شد که ۴۰ گیگ برای هر خانواده در نظر گرفته شده و برای سرپرستان خانوار سه دهک اول فعال می‌شود. این همه ماجرا نبود و پس از آن گفتند از ۴۰ گیگابایت اینترنت رایگانی که برای هر خانوار در نظر گرفته شده، ۳۰ گیگابایت برای استفاده از سایت‌های منتخب و فقط ده گیگابایت آن برای استفاده از اینترنت در نظر گرفته می‌شود. یعنی برای هر خانواده چند نفری فقط ۱۰ گیگابایت برای چرخیدن در اینستاگرام و واتس‌اپ که آن زمان هنوز فیلتر نشده بودند اختصاص داده شده بود.

اعتصاب اعتراضی در بین رانندگان اسنپ و پیک‌های موتوری اسنپ‌فود

از هفته آخر اردیبهشت ۱۴۰۱ پیک‌های موتوری اسنپ‌فود در اعتراض به دستمزد پایین و نداشتن امنیت شغلی دست به اعتصاب زده‌ بودند. همان زمان فراخوانی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد که می‌گفتند از یکم تا پنجم خرداد رانندگان اسنپ در اعتراض به سطح پایین دستمزد خود، دست به اعتصاب می‌زنند. در این فراخوان آمده بود که رانندگان شاغل در شرکت اسنپ، در اعتراض به افزایش سرسام‌آور هزینه‌های زندگی، گرانی‌های اخیر و عدم هم‌خوانی دستمزد با تورم موجود دست به اعتصاب خواهند زد. تهرانی‌ها یادشان هست که آن روزها برای سفارش غذا یا رفت‌وآمد با مشکل مواجه شدند.

عنابستانی: اینستاگرام به ما پیام داده

یکی دو ماهی که از فیلترینگ دو اپ اینستاگرام و واتس‌اپ گذشت و اعتراضات از روزهای اول فاصله گرفت همه سوال می‌کردند آیا اینستاگرام برمی‌گردد؟ چون مسوولان دولتی و نمایندگان مجلس بارها گفته بودند که این دو اپ به خاطر شرایط امنیتی فیلتر شده‌اند؛ اما روزها می‌گذشت و از رفع فیلتر خبری نبود تا اینکه مبحث جدیدی باز شد مبنی بر این که اینستاگرام باید بیاید از جمهوری اسلامی مجوز بگیرد. در همان دوران عنابستانی خبری را داد که تعجب همه را برانگیخت. او گفت: «وقتی اینستاگرام ۵۰ درصد از پهنای باند کشور را می‌بلعد باید چهارچوب ما را بپذیرد و مطمئن باشید آن موقع، خودش را با ما وفق می‌داد. اکنون که اینستاگرام در ایران فیلتر شده، آن‌ها برای ما پیام فرستاده‌اند که شرایط شما چیست؟ دوستان در وزارت ارتباطات و شورای عالی امنیت ملی در حال بررسی موضوع هستند.» ناگفته معلوم است که خیلی زود خبر تکذیب شد.

نان خریدن دیگر آسان نیست

بهار و تابستان طرح هوشمندشدن نانوایی‌ها اجرا شد که بر مبنای آن دولت به‌جای آرد دولتی، به‌ازای فروش نان به نانوا یارانه‌ی نقدی می‌داد و دستگاه‌های کارت‌خوان جدید میزان فروش را ثبت کردند؛ اما این کارت‌خوان‌ها دردسرهایی برای نانوا و مشتری ایجاد کردند. کار کردن با این کارتخوان‌های هوشمند برای کودکان و پیرها آسان نبود و نتیجه این شد که کار اضافه‌ای برای نانوایی‌ها ایجاد شد. این طرح به منظور جلوگیری از گران‌فروشی و قاچاق آرد و تخصیص آرد بر‌مبنای فعالیت نانوایی‌ها اجرایی شد.

طرح صیانت؛ تصویب لازم نبود، اجرا شد

بی‌شک جنجالی‌ترین طرح در حوزه اینترنت، طرح صیانت بود که حتی در میان اصولگرایان هم منتقد جدی داشت. بارها در کمیسیون‌ و صحن مجلس درباره آن حرف زدند و طرح به ظاهر تصویب نشد و از دستور کار مجلس خارج شد ولی مصوبات شورای عالی فضای مجازی و همچنین تجربه کاربران نشان می‌داد که طرح صیانت چراغ خاموش اجرایی شد و هرآنچه که مانده بود و حتی بیشتر از طرح با شروع اعتراضات فیلتر و محدود شد تا دست کاربران داخل ایران هر روز بیشتر از دیروز از اینترنت کوتاه بماند.

فیلترینگ تعداد دیگری از اپلیکیشن‌ها

شامگاه روز اول مهرماه سه اپلیکیشن لینکدین، گوگل‌پلی و اپ‌استور، همچنین سایت استارلینک از دسترس کاربران ایرانی داخل کشور خارج شدند. علاوه بر این دسترسی به تمامی dnsهای امن نیز محدود شد و این فیلترینگ در ادامه محدودیت‌هایی بود که با تصمیم شورای عالی امنیت کشور اعمال شد. این گزارش زمانی نوشته شد که ساعت به ساعت فیلترینگ اینترنت بیشتر می‌شد و تجربه آخرالزمانی را درباره اینترنت از سر گذراندیم.

تیپاکس علیه امانت‌داری

مدت‌ها بود که کاربران شبکه‌های اجتماعی تجربه‌های منفی خود در استفاده از خدمات تیپاکس را روایت می‌کردند؛ تا بالاخره انتشار یک ویدیوی کوتاه تجربه‌‌ی کاربران را تأیید و این مجموعه پستی را وادار به عذرخواهی کرد. در آن فیلم نحوه بارگیری یکی از شعب شرکت پست خصوصی تیپاکس در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شد. آن فیلم نشان می‌داد که بسته‌های پستی بدون توجه به محتوای آن به داخل ماشین حمل بار پرت می‌شود.

حمله سایبری به سایت‌های ایرانی

روز ۳۰ شهریور یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های هکری در جهان به نام انانیموس (Anonymous) در صفحه توییتر خود اعلام کرد که به چند وب‌سایت ایرانی، از جمله وب‌سایت‌های دولت، صداوسیما و درگاه ملی دولت هوشمند حمله سایبری کرده است.